Dlaczego palimy znicze? Skąd wziął się ten zwyczaj?

Znicze kojarzone są zwykle ze Świętem Zmarłych jako symbol wieczności, przemijania, miłości i duchowości. Każdego roku tego typu wyroby pojawiają się w sklepach już na początku października. Gdy chcemy je kupić, główny dylemat stanowi wybór odpowiedniego modelu. Skąd jednak wzięła się tradycja palenia zniczy na nagrobkach?

Skąd wzięła się nazwa „znicz”?

Przypisywanie słowu „znicz” znaczenia „święty ogień” to wynik pomyłki Macieja z Miechowa, którą sprostował dopiero Jan Karłowicz. Polski wyraz pochodzi od litewskiego „žinys”, tłumaczonego jako „czarownik”. 

Pierwszym pisarzem, który wykorzystał to słowo zgodnie z jego etymologią był Jan Długosz. W swoich „Rocznikach” wspominał on bowiem o litewskim kapłanie Zniczu. Maciej z Miechowa błędnie odczytał jednak wzmiankę Długosza i uznał, że „znicz” to odpowiednik „świętego ognia”. Pomyłka ta była kontynuowana przez cały XVI wiek. O „zniczu” jako „świętym ogniu” wspominali w swoich książkach Aleksander Gwagnin i Maciej Stryjkowski. 

Pomimo rozwoju oświaty i wiedzy na temat języka litewskiego, błąd Miechowity ugruntował się w polszczyźnie. Dużą rolę odegrał w tym zjawisku Adam Mickiewicz. W wydanym w pierwszej połowie XIX w. „Konradzie Wallenrodzie” wspominał on: „Jest wieczny ogień w zamku Swentoroga, ten ogień żywią pobożne kapłany”. 

Skąd wziął się zwyczaj palenia zniczy?

Tradycja wywodzi się z Dziadów – obrzędów poświęconych duszom zmarłych. Wierzono, że przodkowie powracający do swoich ziemskich domów wpłyną na urodzajność płodów i urodzaj żyjących. W trakcie obrzędów umarłych karmiono miodem, kaszą, jajkami i innymi wyrobami na bazie naturalnych produktów. Przygotowywano również kąpiele i sauny, w których przodkowie mieli się ogrzać. Wystawne uczty odbywały się w domach zmarłych lub w pobliżu miejsca ich pochówku. 

By przodkowie mogli trafić do swoich rodzin, rozpalano ogniska. Unoszące się płomienie miały również chronić uczestników Dziadów przed szatanem i złymi demonami. To właśnie stąd wzięła się tradycja palenia zniczy na grobach, której współczesna forma sięga XIX wieku. Zwyczaj ten zyskał dużą popularność pomiędzy I a II wojną światową. Zaczęto wówczas dbać o groby i zwracać większą uwagę na ich przystrojenie nie tylko zniczami, ale i kwiatami. Znicze ze względu na swoją symbolikę stanowią ważną część obchodów Święta Zmarłych. Są one popularne nie tylko w Polsce, ale i wielu krajach Europy. Dla Rumunów i Hiszpanów ogień jest symbolem drogi zmarłego w zaświaty, a dla Niemców – czasu do zaznania wiecznego spokoju.